مدیر امور برنامه‌ریزی و توسعه بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به تاریخچه صندوق‌های قرض‌الحسنه در کشور، اولین خواستگاه و نقطه آغاز قرض‌الحسنه را مساجد کشور دانست.
وی ارزش‌های اسلامی را نقطه آغاز فعالیت این صندوق‌ها دانست و به فعالیت حدود ۷۰۰۰ صندوق قرض‌الحسنه در کشور اشاره کرد.
قرائی‌پور نقش صندوق‌های قرض‌الحسنه در تأمین مالی خرد در کشور را بسیار ارزنده برشمرد و اظهار داشت: مجموع وام‌های پرداختی سالانه به مشتریان توسط بانک‌های قرض‌الحسنه در حدود ۴ میلیون فقره در سال است و مردم با این وام‌ها توانسته‌اند ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنند.
این کارشناس حوزه پول و بانک با تقسیم‌بندی نظام بانکی در سایر کشورها به سه دسته گفت: دسته نخست شامل کشورهایی با نظام بانکی صرفاً ربوی مانند کشورهای غربی است. نوع دیگری هستند که نظام بانکی کاملاً بدون ربا دارند مثل ایران که از عقود مشارکتی و مبادلاتی استفاده می‌کند. کشورهایی همچون عربستان و پاکستان نیز داریم که هر دو سیستم را در کنار یکدیگر دارند.
وی در همین رابطه افزود: نتیجه مطالعات نشان داده بانکداری اسلامی دارای عملکرد موفق‌تری بوده است. بانک‌های اسلامی که از عقود مختلف بهره می‌برند، عمدتاً از عقد اجاره به‌شرط تملیک، فروش اقساطی یا مضاربه استفاده می‌کنند. بانکداری قرض‌الحسنه مخصوص کشور ماست که با کارمزد حداکثر ۴ درصد فعالیت می‌کند.
تلاش برای جایگزین کردن مزد خدمت با کارمزد
قرائیپور ادامه داد: آنچه هزینه تمام ‌شده پول است و آنچه به خاطر آن با به‌کارگیری امکانات و زیرساخت‌ها اقدام به ارائه خدمت می‌شود، هزینه‌ای در حدود ۲.۵ تا ۴ درصد دارد که بانک‌های قرض‌الحسنه با الگو قرار دادن این موضوع در حال ارائه خدمات به مردم هستند.
وی افزود: البته شبهاتی نیز در این مسئله وجود دارد که آن ‌هم به دلیل تخصیص کارمزد به مانده وام بوده و برخی از علما به آن ایراداتی وارد کرده‌اند. امیدواریم با طرح جدید ارائه‌ شده توسط وزارت اقتصاد و بانک مرکزی و بانک‌های قرض‌الحسنه، این موضوع در آینده بسیار نزدیک مرتفع شده و به سمت دریافت مزد خدمت برویم. در این طرح قرار است صرفاً مزد خدمتی که انجام می‌پذیرد دریافت شود و این موضوع ارتباطی به مبلغ پول و شبهات موجود ندارد.
مدیر امور برنامه‌ریزی و توسعه بانک قرض‌الحسنه مهر ایران با اشاره به بانکداری قرض‌الحسنه پیش از انقلاب اسلامی تا زمان تأسیس نخستین بانک قرض‌الحسنه در سال ۱۳۸۶، گفت: پیش از این عمده فعالیت مربوط به صندوق‌های قرض‌الحسنه بود که گاهی به دلیل وجود نقص در عملکرد، به اعتماد سپرده‌گذاران لطمات جبران‌ناپذیری وارد شد. بانک‌های تجاری نیز قرض‌الحسنه را در قالب صندوق‌هایی ایجاد کردند که تنها با قرعه‌کشی سعی در جلب‌ توجه سپرده‌گذاران داشتند.
قرائی‌پور خاطرنشان ساخت: در نظام بانکی منابع قرض‌الحسنه را جزو منابع ارزان‌قیمت می‌دانند؛ اما به دلیل وظیفه تأمین مالی شرکت‌ها در بانک‌های تجاری و استفاده از سایر عقود و کسب سود، انگیزه فعالیت در این حوزه وجود ندارد. اولویت بانک‌های تجاری تأمین مالی کلان است و عملاً نیازمندان واقعی پشت صف شرکت‌های بزرگ می‌مانند.
وی گفت: اکنون و پس از ۱۵ سال که از فعالیت بانک‌های قرض‌الحسنه می‌گذرد، به نظر می‌رسد اگر بخواهیم بانکداری قرض‌الحسنه را ترویج دهیم، باید اساسنامه بانک‌های قرض‌الحسنه اصلاح شود تا بر اساس اقتضائات زمان و شرایط حاکم بر کسب‌وکارها و با توجه به نیازهای مردم و مسیر توسعه کشور بتوانیم نقشی مناسب ایفا کنیم.
ضرورت اصلاح اساسنامه بانک‌های قرض‌الحسنه
قرائی‌پور بیان کرد: باید به نقطه‌ای برسیم که کارت قرض‌الحسنه، کارت زندگی مردم باشد؛ یعنی هر ایرانی یک حساب قرض‌الحسنه داشته باشد که بتواند مایحتاج زندگی خود را تأمین و تمام نیازهای خود را در اکوسیستم قرض‌الحسنه مرتفع کند.
وی گفت: برای تحقق این رؤیا باید چندین کار انجام دهیم؛ از جمله مهم‌ترین آن‌ها اصلاح اساسنامه بانک‌های قرض‌الحسنه است. تحول آینده در حوزه دیجیتال است و فرابانک‌ها، سوپر اپلیکیشن‌ها و نئوبانک‌ها، نمونه‌های آن هستند. فناوری اطلاعات می‌تواند کارمزد ارائه خدمات را کاهش دهد.
مدیر امور برنامه‌ریزی و توسعه بانک قرض‌الحسنه مهر ایران افزود: حرکت در بستر فناوری، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است و بانک‌های قرض‌الحسنه نیز باید سازوکارهای خود را بر این بستر پیاده‌سازی کنند.
وی اظهار داشت: از آنجایی که اجازه شرکت‌داری در اساسنامه بانک‌های قرض‌الحسنه دیده نشده، باید از طریق سایر شرکت‌ها و مناقصه‌های پر هزینه و تشریفات، نیازهای خود را مرتفع کنند. در حالی که با تغییر اساسنامه و فعالیت شرکتی در حوزه فناوری اطلاعات ذیل بانک‌های قرض‌الحسنه می‌توان گامی مؤثر در مسیر جهش عملکرد این بانک‌ها برداشت.
قرائی‌پور گفت: خوشبختانه با استقرار دولت سیزدهم و حمایت‌هایی که رئیس جمهوری محترم داشتند و عنایت ویژه شخص وزیر اقتصاد، کارگروه ویژه بانک‌های قرض‌الحسنه تشکیل ‌شده و اساسنامه این بانک‌ها اصلاح‌ شده که امیدواریم با اجرایی شدن این تغییر بخشی از درآمدهای بانک از محل سایر امور همچون صدور ضمانت‌نامه محقق شود و سپس بتوانیم کارمزد وام‌ها را کاهش دهیم یا با بخشی از این درآمدها بتوانیم توانمندی بانک در پرداخت وام را افزایش و خدمات بیشتری به مردم ارائه کنیم.
تأمین مالی ارزان‌قیمت با دریافت وام قرض‌الحسنه
وی خاطرنشان ساخت: هنر بانک قرض‌الحسنه تأمین مالی ارزان است. آن چیزی که باعث می‌شود پروژه صرفه اقتصادی داشته باشد، تأمین مالی ارزان‌قیمت است و بانک‌های قرض‌الحسنه می‌توانند این نقش را به‌خوبی ایفا کنند. البته این امر مستلزم حضور قانون‌گذاران و مشخص کردن نقش ارتباطی بانک‌های قرض‌الحسنه و بازار سرمایه است. از این طریق می‌توان پروژه‌های بر زمین‌مانده را تکمیل و به تکمیل چرخه اشتغال در کشور کمک کرد.
قرائی‌پور با اشاره به لزوم رعایت بهداشت اعتباری، از رتبه مناسب بانک‌های قرض‌الحسنه در این موضوع و نرخ نکول پایین این بانک‌ها نام برد و گفت: سیل وام‌های تکلیفی که به ‌سوی بانک‌های قرض‌الحسنه روان است، مانع بزرگی در ارائه خدمات مناسب به مشتریان بانک قلمداد می‌شود. اگر درصد مشخصی از منابع بانک‌های قرض‌الحسنه برای این کار در نظر گرفته شود و سایر بانک‌ها نیز در این زمینه مشارکت کنند، می‌توان وام‌های تکلیفی را بهتر و سریع‌تر پرداخت کرد.