از مشکلات اساسی جامعه ناشنوایان برقراری ارتباط با دیگر افراد است که با درمان، انجام تمرینات و آموزش‌های مختلف از زمان کودکی، می‌توان او را از دنیای سکوت خارج کرده و راهگشای مسیر حضور فعال او در جامعه شد.

غربالگری شنوایی در بدو تولد توسط متخصصین انجام شده که پیگیری و همراهی اولیای نوزاد کم‌شنوا و ناشنوا بسیار به روند بهبود او کمک می‌کند و اختلال شنوایی تنها معلولیتی است که راهی برای جبران و کاهش آسیب آن وجود دارد.

اگر آموزش‌ها و گفتاردرمانی از سنین پایین برای کودکان ناشنوا و کم‌شنوا آغاز شود، او از دنیای انزوا و سکوت خود بیرون آمده و آماده ورود به مدارس عادی می‌شود و از طرفی با گفتار درمانی و آموزش‌های مستمر، قدرت تکلم او تقویت می‌یابد.

به مناسبت هفته ملی ناشنوایان به یکی از مراکز توانبخشی کودکان درگیر با اختلال شنوایی سری زدیم تا از روند بهبود کودکان ناشنوا و کم‌شنوا برای حضور در مدارس عادی آگاه شویم. در این مرکز کودکان زیر یک سال تا ۶ سال، در کلاس‌های درس حاضر بودند.

پذیرش ناشنوایی و یا کم‌شنوایی فرزند، برای والدین بسیار سخت و دشوار است

پریسا نصیری مادر دو کودک کم‌شنوا است و پسر ۵ ساله او در این مرکز در حال آموزش است، به گفته خودش حدود ۹ ماهگی متوجه اختلال شنوایی فرزندش شده و پس از انجام تست‌ها، کم‌شنوایی شدید تا عمیق برای کودکش تشخیص داده می‌شود.

نصیری گفت: حاصل ازدواج فامیلی‌ام ، دو فرزند کم شنوا است و علی‌رغم اینکه  پیش از ازدواج مشاوره ژنتیک نیز انجام دادیم اما کم‌شنوایی در غربالگری دوران بارداری شناسایی نمی‌شود.

او ادامه داد: وقتی که پدر و مادر متوجه نقص بزرگ ناشنوایی و از طرفی عدم توانایی در صحبت کردن و برقراری ارتباط در کودکشان می‌شوند، دچار شُک روانی بسیار شدیدی خواهند شد که حتی برخی مادران و پدران درگیر اختلالات و فشارهای عصبی شدیدی می‌شوند و در واقع پذیرش این موضوع بسیار کار سخت و دشواری است.

برای پذیرش مشکل فرزندم به شدت نیازمند حضور روانشناس و مشاوره‌ای قوی بودم

این مادر ادامه داد: من و همسرم پس از متوجه شدن مشکل پسرم ضربه روحی بسیار شدیدی خوردیم و  پس از تشخیص، وارد پروسه ادارات شدم، درصورتی که نیاز داشتم متخصصی به صورت رایگان به من مشاوره دهد تا بتوانم با این مسئله و مشکل کنار بیایم، آماده همراهی با فرزندم شده و با مشکل فرزندم آشنا شوم.

او بیان کرد: تا یک سال با هیچکس، حتی پدر و مادرم درمورد مشکل فرزندم صحبت نکردم، زیرا که نگران برخورد جامعه بودیم؛ در کنار مشکلات و روند درمان فرزندم، حضور در جامعه و بستگان ترس شدیدی را برای ما به دنبال داشت و فشارها دو چندان شده بود، در این مسیر به شدت نیازمند حضور روانشناس و مشاوره‌ای قوی بودم.

مادر دو فرزند کم‌شنوا گفت: در ابتدا پس از رجوع به یک مرکز توانبخشی کودکان ناشنوا، به مرکز بهزیستی ارجاع داده شدیم و در آن شرایط که هنوز مشکل فرزند خود را نپذیرفته بودیم در بهزیستی با انواعی از معلولیت‌ها مواجه شدیم که شرایط را برای ما سخت کرد و بسیار وحشتناک بود.

نوبت کاشت حلزون باید کوتاه شود

وی عنوان کرد: کودک خردسال دستگاه شنیداری را قبول نمی‌کند و مادر باید تا ماه‌ها سختی مداوم بکشد تا فرزندش وجود سمعک بر روی گوشش را بپذیرد؛ مادران کودکان معلول نیازمند آموزش برای تربیت کودک خود براساس محدویت او هستند.

نصیری افزود: از مشکلات دیگر جامعه ناشنوایان، نوبت عمل کاشت حلزون است به طوری که در گذشته نوبت کاشت حلزون به ۳ سال نیز می‌رسید، اما در چند سال گذشته بسیاری از افراد به صورت رایگان کاشت انجام دادند ولی متاسفانه در حال حاضر روند به  حالت سابق بازگشته است، همچنین در گذشته کاشت به صورت رایگان انجام می‌شد اما هم‌اکنون فقط بخش اندکی از این مبلغ توسط سازمان بهزیستی پرداخت می‌شود.

سطح آموزش در تمامی مراکز آموزشی کودکان کم‌شنوا یکسان نیست

این مادر بیان کرد: زمان طلایی یادگیری زبان و تقویت گفتار در کودکان کم‌شنوا تا ۵ سالگی است و آموزش‌های پس از کاشت بسیار دارای اهمیت بوده که بایستی از مربی‌های متخصص در  این راستا استفاده شود، ولی متاسفانه سطح آموزش در تمامی مراکز آموزشی کودکان کم‌شنوا یکسان نیست و من ۲ سال درگیر مرکز آموزشی بودم که در مباحث آموزشی بسیار ضعیف بودند.

او ادامه داد: از دیگر مشکلات خانواده‌ها برای رجوع به مراکز اینچنینی، هزینه رفت و آمد است و برخی مادران از شهرستان آمده و این رفت‌وآمد هزینه بسیاری را به دوش این خانواده‌ها می‌گذارد  که  بایستی تعداد این مراکز با کیفیت در سطح استان افزایش یابد.

در فرآیند کاشت حلزون و خرید تجهیزات کمک شنوایی تخلف انجام می‌شود

این مادر با اشاره به اینکه خرابی و تعمیرات سمعک از دیگر مشکلات افراد کم‌شنوا است، گفت: وسایل کمک شنیداری نیازمند مراقبت‌های بسیاری است و اگر در هر صورتی داخل دستگاه کاشت حلزون و سمعک آب برود، خراب شده که تعمیر این دستگاه‌ها ۳ تا ۴ ماه زمان می‌برد که روند آموزش را برای کودک مختل می‌کنند. باتری و قطعات با قیمت بسیار بالایی در مرکز کاشت مشهد ارائه می‌شود و در این فرآیند تخلفات زیادی انجام شده که صدای خانواده‌های کودک ناشنوا به جایی نمی‌رسد.

این مادر در مورد مشکلات والدین فرزندان ناشنوا و کم‌شنوا گفت: جامعه از خویشاوندان و  اقوام شروع می‌شود که متاسفانه برخورد اقوام،  بسیار بدتر از عموم مردم است و به همین علت حضور روانشناس در این فرآیند بسیار مهم است، همچنین بایستی آموزش مواجهه با معلولان در جامعه ترویج پیدا کند.

واژه «مشکل مادرزادی» باعث ایجاد باوری غلط در بین مردان شده است

وی بیان کرد: در واقع هر مادر کودک ناشنوا، یک سفیر برای حل مشکلات این افراد در جامعه است ولی بسیاری از مادران از مشکل فرزند خود خجالت کشیده و به دنبال پوشاندن سمعک او هستند، در حالی که گوشی سمعک مانند عینک وسیله‌ کمک شنوایی است.

این مادر ادامه داد: من برای همراهی با فرزندان کم‌شنوایم، به تنهایی مسیر سختی را طی کردم، یکی از مشکلاتی که بسیاری از مادران دارای فرزندان ناشنوا و کم‌شنوا دارند از جانب همسرانشان است، به دلیل اینکه کودک از مادر متولد می‌شود این نقص را از چشم مادر می‌بینند و پدران حمایت خود را از همسرشان دریغ می‌کنند و واژه مشکل مادرزادی باعث ایجاد باوری غلط در بین مردان شده است.

عدم حمایت پدر در این مسیر شرایط را برای مادران بسیار سخت می‌کند

او با اشاره به اینکه عدم حمایت پدر در این مسیر شرایط را برای مادران بسیار سخت می‌کند، گفت: من حتی حمایت پدر و مادرم را نداشتم و در شرایطی بحرانی به دنبال گروه‌هایی برای افزایش سطح آگاهی خود گشتم، بسیار مطالعه کردم و در تلاش بودم تا همسرم را برای همراهی مجاب کنم و تا مدت یک سال بدون حمایت و تنها، در مسیر درمان پسرم حرکت کردم.

وی افزود: هر چه جامعه ناشنوایان با یکدیگر ارتباط بیشتری داشته باشند، روحیه پدران و مادران بسیار تقویت می‌شود. برگزاری همایش‌های مختلف برای آشنایی بیشتر خانواده‌ها با یکدیگر بسیار موثر است.

والدینی که مشکل فرزند خود را نمی‌پذیرند، مسیر درمان را سخت‌تر می‌کنند

فائزه جهانگیر، کارشناس گفتاردرمانی این مجموعه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کودکان زیر ۷ سالی که کاشت حلزون شده و کودکان دارای سمعک، به این مرکز مراجعه می‌کنند و در اینجا با کمک مربیان خدمات توانبخشی شنیداری و گفتار درمانی برای حضور این کودکان در مدارس عادی انجام می‌شود.

وی ادامه داد: ۷ کلاس در سطوح مختلف گفتاری، شناختی و درکی طبقه‌بندی شده و هر کودک ارزیابی مخصوص به خود را دارد که پس از ارزیابی‌های اولیه، طرح درمانی ویژه‌ای برای هر کودک برنامه‌ریزی می‌شود.

این کارشناس گفتاردرمانی مرکز توانبخشی کودکان دچار اختلال شنوایی بیان کرد: سطح ۶ به نوعی پیش‌دبستانی بوده که کودک در این سطح مراحل انتهای درمان خود را طی کرده و پس از سنجش، آماده حضور در مدارس عادی می‌شود.

جهانگیر اضافه کرد: معمولا خانواده این کودکان درگیر استرس و اضطراب زیادی هستند و بر این باورند که فرزندشان نمی‌تواند وارد مدارس عادی شود، اما پس از گذشت مدتی، با مشاهده تاثیر تمرینات بر روی کودک و به دست آوردن قدرت تکلم، از این اضطراب کاسته شده و سطح همکاری این خانواده‌ها با ما بیشتر می‌شود و هر چه همکاری اولیا با مجموعه بیشتر باشد، پیشرفت روند درمان کودک نیز به مراتب بهتر خواهد بود.

وی عنوان کرد: ۱۱ سال است مشغول به فعالیت در این حوزه هستم  و وظیفه من به عنوان کارشناس گفتاردرمانگر، ارزیابی کودکان طبق روند رشد طبیعی آنها است و طبق همین مراحل، بر روی گفتار و تلفظ آنها کار می‌شود و از طرفی  جمله‌سازی، مفاهیم درکی و مفاهیم انتزاعی را در کودک بهبود می‌بخشم.

این کارشناس گفتاردرمانی مرکز توانبخشی کودکان دارای اختلال شنوایی افزود: کودکان چنداختلالی پیشرفت کندتری داشته و روند درمانی سخت‌تری را پیش رو دارند و از طرفی والدینی که مشکل فرزند خود را نمی‌پذیرند، مسیر درمان را برای ما و کودک دارای اختلال شنوایی سخت‌تر می‌کنند ولی مادری که همراه و پذیرای مشکل فرزند خود است، به صورت مرتب کودک را به کلاس‌های درس آورده و مدام با او تمرین می‌کند.

جهانگیر بیان کرد: برای ارتقای سطح آگاهی مادران، کلاس‌های آموزشی زیادی در این مجموعه برگزار می‌شود، همچنین در مشاوره‌های ماهانه، مادران را نسبت به روند پیشرفت فرزندشان آگاه می‌کنیم تا میزان همکاری خانواده‌ها برای پیگیری درمان کودک افزایش یابد، جلسات پخش فیلم برای مادران و حضور کارشناس روانشناسی و شنوایی‌شناس در این مجموعه، برای افزایش سطح آگاهی و همراهی این خانواده‌ها است.



اگر بهزیستی شرایط تمرین بیشتر با کودکان کم‌شنوا با والدین ناشنوا را فراهم آورد، روند آموزش آنها تسهیل خواهد شد

مهناز کندری، کارشناس تربیت شنوایی مرکز توانبخشی کودکان دارای اختلال شنوایی در گفت‌گو با ایسنا اظهار کرد: از سال ۱۳۸۷ همزمان با تاسیس این مجموعه، در اینجا مشغول به کار شدم. آموزش به کودکان کم‌شنوا نیاز به صبوری بسیار زیادی دارد و برای دوام و ماندن در این حرفه بایستی علاقه‌مند بود.

این کارشناس تربیت شنوایی افزود: روش فعالیت ما براساس روش ABT بوده که به صورت شنیداری- کلامی با کودکان صحبت می‌کنیم و آنها اجازه لب‌خوانی و اشاره را ندارند. اگر کودک به موقع از سمعک استفاده کند یا در زمان طلایی کاشت حلزون را انجام دهد و تمرینات آموزشی را در سنین مناسب زبان آموزی دریافت کرده باشد، با کمک، همراهی و حضور مرتب کودکان در مجموعه، پییشرفت زبان‌آموزی آنها به وضوح مشاهده خواهد شد.

وی ادامه داد: در اینجا مهارت‌آموزی به صورت تک بعدی نبوده و مربیان به صورت گروهی و زیر نظر مسئول فنی در حال آموزش به کودکان هستند، از طرفی هر هفته، گفتاردرمانگر و کارشناس تربیت شنوایی روند پیشرفت کودکان را ارزیابی می‌کنند که در واقع ۴ ویزیت ۲۵ تا ۳۰ دقیقه‌ای است.

کندری عنوان کرد: پس از مراجعه کودک کم‌شنوا به این مجموعه در ابتدا  به صورت کلی فاکتورهایی سنجیده می‌شود که شامل چک سمعک برای ارزیابی قدرت شنوایی، سلامت جسمی کودک و در ادامه ایجاد برنامه آموزشی متناسب با سطح او است و تمرینات به صورت کلی شامل تقویت و افزایش شناخت، درک، طول حافظه شنیداری، تمرینات توجه-تمرکز و تحریک تولید گفتار است.

این کارشناس تربیت شنوایی بیان کرد: والدین این کودکان عجله زیادی برای صحبت کردن فرزندان خود دارند، ولی در ابتدا کودک باید به درکی برسد تا سپس گفتار داشته باشد، از طرفی تمام آموزش‌ها و زحمات مربیان نیازمند همکاری والدین با مجموعه و تمرین در خانه است.

کندری گفت: از دیگر مشکلات ما در مسیر آموزش زبان آموزی کودک، والدین کم‌شنوا است که زمان آموزش او محدود به اینجا می‌شود و برای تحریک شنیداری این کودکان، بایستی اطرافیان و بستگان به یاری این والدین بیایند و اگر بهزیستی  بتواند شرایطی را برای این خانواده‌ها فراهم‌ آورد، روند آموزش کودکان خانواده‌های ناشنوا با سرعت بیشتری پیش‌ خواهد رفت.

وی اضافه کرد: هر ماه مشاوره‌های مختلفی  برای انجام تمرینات در خانه  به والدین داده می‌شود که بهترین روش تمرین، قرارگیری در موقعیت‌های واقعی و عینی است زیرا که هر چه تمرینات ملموس‌تر باشد، یادگیری کودک نیز افزایش می‌یابد.

آمادگی کودکان کم‌شنوا برای حضور در جامعه پس از گذراندن دوره‌های آموزشی در مرکز توانبخشی

فاطمه عبداللهی، مسئول فنی مرکز توانبخشی کودکان دارای اختلال شنوایی نیز  اظهار کرد: این مرکز از سال ۱۳۸۷ تاسیس شده که در حال حاضر با ۱۷ نفر پرسنل تخصصی و عمومی مشغول به خدمت‌رسانی به حدود ۷۰ نفر مددجو هستیم. خدمات عمومی شامل ۷ کلاس مقدماتی تا سطح ۶ و خدمات تخصصی شامل تربیت‌شنیداری، گفتار درمانی و مشاوره است، از طرفی خدمات در این مجموعه یارانه‌ای است.

وی بیان کرد: خانواده‌ها پس از مراجعه به این مرکز، مشاوره‌ای تخصصی و توانبخشی عمومی می‌گیرند که در این مراحل تاریخچه‌گیری و تعیین سطح انجام می‌شود و از طرفی پس از شناسایی مشکلات و مسائل خانواده‌ها ارجاعات مختلف صورت می‌گیرد و خدمات تخصصی شامل تربیت شنوایی بوده تا کودک از باقی‌مانده شنوایی خود بهترین استفاده را برده و آماده حضور در مدرسه عادی شود.

مسئول فنی مرکز مرکز توانبخشی کودکان دارای اختلال شنوایی بیان کرد: مراکز کم‌شنوا مانند سایر مراکز توانبخشی، زیر نظر بهزیستی فعالیت می‌کنند و در چند سال گذشته خدمات خوبی برای غربالگری نوزادان تازه متولد شده و سنین ۴ تا ۶ سال در دستور کار قرار گرفته و بهزیستی خدمات مرتبط با کودکان دارای اختلال شنوایی را تا سن حضور در مدرسه کامل کرده است و اگر کودکان مطابق با الگوهای این مجموعه تمرینات خود را پیش گیرند، پس از تکمیل دوره آموزشی، آماده حضور در جامعه می‌شوند

عبداللهی گفت: کودکان با سطح شنوایی متوسط، گفتار را شروع می‌کنند و از طرفی برای درک یکسری فرکانس‌ها دچار مشکل می‌شوند که اگر این کودکان آموزش‌های کافی را دریافت نکنند، در هنگام ورود به مدرسه در درک،  دچار مشکل خواهند شد که متاسفانه آموزش این کودکان جدی گرفته نمی‌شود و اگر اجباری در راستای استفاده از خدمات مجموعه‌هایی این چنینی برای کودکان با افت‌های شنوایی متوسط و نسبتا شدید باشد، آموزش این کودکان به تعویق نمی‌افتد.