استفاده از فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و سامانه‌های تحلیل داده‌های کلان، افق‌های تازه‌ای در پدافند غیرعامل گشوده است. سامانه‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند تهدیدات سایبری را به‌طور آنی شناسایی کرده و با پاسخ‌های خودکار، مانع از گسترش حملات شوند. علاوه بر این، مدل‌سازی‌های شبیه‌سازی‌شده برای پیش‌بینی اثرات تهدیدات زیست‌محیطی و تدوین راهکارهای واکنشی سریع، نقش مؤثری در کاهش خسارات ایفا می‌کنند.

یکی از اهداف اصلی پدافند غیرعامل، تقویت تاب‌آوری زیرساخت‌های حیاتی نظیر شبکه‌های انرژی، حمل‌ونقل، ارتباطات و آب است. طراحی هوشمندانه شبکه‌های توزیع برق برای کاهش وابستگی به مراکز حساس، ایجاد مراکز داده توزیع‌شده برای محافظت از اطلاعات حساس، و پیاده‌سازی سیستم‌های نوین پایش و هشدار سریع، از جمله اقدامات حیاتی در این حوزه است.

با افزایش نگرانی‌ها در خصوص تهدیدات زیستی و شیمیایی، پدافند غیرعامل به دنبال توسعه ابزارها و پروتکل‌های پیشرفته‌ای برای مقابله با این خطرات است. تجهیز آزمایشگاه‌های تشخیصی پیشرفته، استقرار سامانه‌های پایش محیطی برای تشخیص آلاینده‌های شیمیایی و میکروبی، و آموزش نیروهای متخصص برای واکنش سریع به این تهدیدات، از جمله دستاوردهای این بخش است.

پدافند غیرعامل تنها در سایه تعامل مستمر میان جامعه علمی، نهادهای سیاست‌گذار و بخش خصوصی می‌تواند به حداکثر اثربخشی دست یابد. تدوین پروتکل‌های استاندارد، برگزاری رزمایش‌های تخصصی و منطقه‌ای، و توسعه فرهنگ‌سازی عمومی از جمله اقداماتی است که این هم‌افزایی را ممکن می‌سازد.

با ظهور فناوری‌هایی نظیر اینترنت اشیاء (IoT)، رایانش کوانتومی و نانوفناوری، پدافند غیرعامل وارد مرحله‌ای جدید از تحولات خواهد شد. بهره‌گیری از این فناوری‌ها می‌تواند به شناسایی سریع‌تر تهدیدات، واکنش کارآمدتر و کاهش چشمگیر هزینه‌ها منجر شود.

پدافند غیرعامل، به عنوان یک راهبرد جامع و چندوجهی، نه تنها به تقویت امنیت ملی کمک می‌کند، بلکه تضمینی برای حفظ کارکردهای حیاتی جوامع در شرایط بحرانی به شمار می‌رود.

کیوان دارابخانی
رئیس هیئت مدیره انجمن علمی پدافند غیرعامل استان کرمانشاه