«فرزانه دهقان» نویسنده وپزوهشگر تاریخ مقاومت استان بوشهر در گفت گو با خبرنگار دفاع دفاع‌پرس در بوشهر در سالروز مبارزه با استعمار وشهادت شهید «رئیسعلی دلواری» اظهار داشت:رئیسعلی در دوران دیکتاتوری محمد علی شاه قاجار علیه حکومت وی در جنوب دست به اسلحه برد و در ۱۲۸۷ خورشیدی به درخواست «ملاعلی تنگستانی» و سید «مرتضی مجتهد اهرمی»که مخالف استبداد محمدعلی شاه قاجار بود بوشهر را از سلطه عمال شاه قاجار آزاد کرد و حدود ۹ ماه شهر را در کنترل داشت.

دهقان در این زمینه افزود: پیش از آغاز جنگ جهانی اول انگلیسی‌ها به یکی از کاروان‌های دلواری در دریا حمله کردند که متعاقب آن درگیری به وجود آمد و به اشتباه به عنوان نقطه آغازین رویارویی مستقیم دلواری با انگلیسی‌ها یاد می‌شود؛ چراکه دلواری در جریان انقلاب مشروطه و در دوره استبداد صغیر تحت زعامت و هدایت آیت الله سید مرتضی علم الهدی اهرمی به انگلیسی‌ها در بوشهر حمله کرد در پی آن حمله بوشهر از تسلط انگلیسی‌ها خارج شد و در اختیار نیروهای تنگستانی قرار گرفت، اما انگلیسی ها در ادامه و در پاسخ به حمله دلواری یک ناو جنگی در بندر بوشهر مستقر کردند و آن شهر را مجدد به اشغال خود درآوردند.

وی در ادامه اذعان کرد:این مبارز نامدار که پیشاپیش از حمله به دلوار آگاهی داشت بلافاصله در اقدامی تاکتیکی به تخلیه دلوار پرداخت و به سمت کوه های اطراف منطقه ای مشهور به کلات بوجیر عقب نشینی کرد. سربازان انگلیسی و هندی هنگامی وارد دلوار شدند که تقریباً روستا خالی از سکنه بود به همین جهت شروع به گلوله باران منازل مسکونی خالی و قطع نخل‌های دلوار کردند.

نویسنده وپژوهشگر تاریخ مقاومت بوشهر بابیان اینکه رئیسعلی هیمنه استعمار را در جنوب ایران شکست تصریح کرد:رئیسعلی در همان شب با ۴۰۰ تن از نیروهای خود به قوای انگلیسی شبیخون زدند و ۶۰ تن از نیروهای متجاوز از جمله یک ژنرال بلند پایه را از پای درآوردند و همین امر سبب پیروزی وی در این جنگ شد پس از این جنگ رئیسعلی دلواری بر حملات شبانه خود به بوشهر و پادگان انگلیسی‌ها افزود و با همفکری دیگر خوانین منطقه طرح حمله سراسری به بوشهر و آزادسازی آن را پی ریزی کرد بدین ترتیب دلواری برای دفاع از استقلال وطن و حفظ حریم مرزی ایران همراه با یارانش در نبرد با اشغالگران انگلیسی نیروهای متجاوز را شکست دادند جنگ دلیران تنگستان به رهبری وی تا شهریور ۱۲۹۴ ادامه پیدا کرد و انگلیسی ها نتوانستند او و یارانش را شکست دهند.

دهقان بابیان اینکه رئیسعلی دلواری سردار شجاع شکستن هیمنه استعمار انگلیس درجنوب ایران است گفت: به این دلیل سالروز شهادت وی برابر با ۱۲ شهریور به نام روز ملی مبارزه با استعمار نامگذاری شد.