انسانیت عنصر مساوی و مشترک بین زن و مرد

یکی از الگوهای اساسی در دین ناختی مسائل زنان که می‌توان با نگرشی کلامی از آن سخن گفت این اصل است که زن و مرد در حقیقت انسانی و آنچه وجه تمایز میان این حقیقت با سایر انواع می‌باشد هیچ تفاوتی ندارند. هر دو از یک حقیقت مشترک سرچشمه گرفته‌اند؛حقیقتی که در مقام اشاره به آن از تعابیری چون «من»، «تو»، «او»، «خودم»، «خویشتن» و «نفس» به صورت مطلق بهره می‌بریم.
قرآن کریم آنگاه که از جایگاه انسانی زن و مرد در مرحله شکل‌گیری حقیقت وجودی آن دو سخن می‌گوید، منشایی مشترک و حقیقی کسان را یادآور می‌شود و هم در مرحله اصل تکلیف و عمل آن دو را به عنوان عنصر انسانی مخاطب می سازد و در مقام ارزش گذاری و پاداش عمل یکسان می‌نگرد. حضرت امام در تاکید بر همین حقیقت می‌فرماید از نظر حقوق انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست؛زیرا که هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد بلکه در بعضی از موارد تفاوت‌هایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسان آنها ارتباط ندارد.

عاطفه نقطه عطف زندگی

در تبیین چهارچوب نگرش حضرت امام حمت الله علیه به مسائل زنان نوع نگاه و تحلیل ایشان نسبت به موضوعی که همواره در تحلیل برخی از تفاوت‌های حقوقی زن و مرد به عنوان یکی از ویژگی‌های انوان مورد اشاره قرار می‌گیرد قوه ی عاطفه و گستره ی احساسات در بانوان است که برخاسته از لطافت اولیه روح و مناسب با برخی وقعیت‌های ویژه آنان است.

مسئولیت زنان در زندگی اجتماعی و خانوادگی

جامعه انسانی با خلاقیت‌ها و تعامل های زنان و مردان پیشرفت و ترقی می‌کند. نقش زنان در زندگی روزمره بسیار حیاتی است نقش زنان و مردان نقش تکمیلی دو دست انسان در انجام امور زندگی است. امروزه زنان در زمینه‌های متعددی مشغول به کار هستند مسئولیت‌های اجتماعی آنان گستره وسیعی را شامل می‌شود.
امام خمینی رحمت الله علیه نیز بر این موضوع تاکید بسیار دارد و می‌فرماید: بانوان ایران در این نهضت و انقلاب سهم بیشتری از مردان دارند در تربیتی که اشتغال دارند.
از طرفی وقتی از نظر امام رحمت الله علیه به دین شناختی زنان و مسائل آنان می‌نگریم،اصالت نهاد خانواده به عنوان مایه سکون و انس جویی و محبت ورزی زن و شوهر و جایگاه امن تربیت فرزندان از یک سو و شرافت مقام مادری و مسئولیت خطیر و ارزشمند آن از سوی دیگر جلوه‌ای ویژه و جایگاهی محوری دارد. در این میان عنایت و اهتمام خاص حضرت امام رحمت الله علیه به این نهاد و به ویژه به مقام مادری کاملاً مشهود است.
در نگاه امام خمینی رحمت الله علیه می‌توان به روشی دریافت زن از نظر موقعیت و مسئولیت‌هایش در یکی از حیاتی‌ترین و زیربنایی‌ترین نهادها و موقعیت بشری یعنی خانواده تعیین کننده جهت حرکت جامعه است.

به طوری که می‌فرماید: «اول مدرسه‌ای که بچه دارد دامن مادر است.» همواره صلح و آرامش, موفقیت یا انحرافات، نارضایتی، ناپاکی و فساد خانواده و همچنین سرنوشت گروه‌های اجتماعی به افراد جامعه به زنان آن جامعه وابسته است:
«نقش بزرگی در اجتماع دارد، زن مظهر تحقق آمال بشری است.»
ایشان نقش مادری و عاطفه مادری زن را بعد مهم و قابل تاملی می‌داند و چنین تصریح می‌کند: تجسم عطوفت و رحمت در دیدگان نورانی مادر، بارقه ی رحمت و عطوفت رب العالمین است. خداوند تبارک و تعالی، قلب و جان مادران را با نور رحمت ربوبیت خود آمیخته، آن گونه که وصف آن را کس نتواند کرد.
همچنین اهمیت زنان در تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (ره) در بیانات زیر کاملاً آشکار است: «از دامن شما باید این مطالب شروع بشود که بچه‌ها را تربیت کنید، یک تربیت صحیح اسلامی.
«بچه‌ها از مادر بهتر چیز اخذ می‌کنند، آن قدری که تحت تاثیر مادر هستند، تحت تاثیر پدر نیستند، تحت تاثیر معلم نیستند.»
شایان توجه است که عشق و عاطفه مادری در تربیت فرزندان و کسب آموزش واقعی و بنیادین برای زندگی آینده شان موثر است، فرزندان بر اعمال و رفتار مادر نگاه می کنند و آشکارا اهداف و خلق و خوی وی را دنبال می کنند.

نقش تکمیلی متقابل زن و مرد

یکی از نکات محوری در اندیشه دین شناختی حضرت امام در حوزه مسائل زنان توجه به این اصل است که زن و مرد در نظام آفرینش و ساختار تکوینی زندگی آدمی نقش تکمیلی متقابل دارند. با توجه به جایگاه و نقش هر یک از آن دو در این زمینه،هیچ کدام فرع بر دیگری نیستند و تفاوت در نقش به مقتضای حکمت بالغه الهی و ضرورت آن در نظام آفرینش به معنای اصل بودن دیگری نیست.
در نظام تشریع و تنظیم مناسبات اجتماعی و جایگاه انسانی اجتماعی نیز هر یک از آن دو مکمل دیگری است ک محور اساسی در تحلیل و تبیین تفاوت‌های قراردادی و اعتباری نیز همین نقش‌های تکمیلی است آن عمدتاً تفاوت‌های ساختاری هر یک در نظام آفرینش است.
هر روی دیدی نیست که موضوع نقش تکمیلی در نظام آموزش آدمی و پیوندهای اجتماعی و تنظیم روابط انسانی از عام‌ترین و ملموس‌ترین موضوعات است و کسی اصولاً درصدد تردید در این واقعیت نیست تا نیازی به تاکید بر آن باشد.

ارزش های وجودی میزان شخصیت

آنچه که حضرت امام در این خصوص یادآور شده است،پایی از معیارهای روشن اسلام و تاکیدی بر مفاد رهنمودهایی است که در آیات و روایات و در سیره معصومان علیهم السلام آمده است. اساس شخصیت یک انسان را شکل می‌دهد،فضائل و ارزش‌هایی است ه در عمل اکتسابی خود و بر اساس اراده و تلاش خویشتن به دست می‌آورد.
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه چند روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با اشاره به موقعیت زنان در جمهوری اسلامی ی‌فرمایند: «ما همه گونه آزادی را بزن خواهیم داد؛ البته جلوی فساد را می‌گیریم و در این مورد دیگر بین زن و مرد فرقی نیست.»
یک زن صالحه به از هزار مرد ناصالح است. در ضد ارزش‌ها نیز تفاوتی میان زن و مرد نیست و این درست بر خلاف تصور جاهلی و باور خرافه ای برخی مردم است که قبح ارتکاب ناه توسط زنان را در مواردی بیشتر می‌دانند و ننگ را برای او حتی اگر توبه کند،جاودانه می‌شمارند؛ اما مرد را حتی اگر اصرار بر آن ورزد مستحق چنین سرزنشی نمی شمارند.

زن؛ آزاد و مسئول در تعیین سرنوشت
یکی از محورهایی که در حضور اجتماعی بانوان مورد تاکید است مسئله مشارکت سیاسی آنهاست زن باید در سرنوشت خودش دخالت داشته باشد. زن‌ها در جمهوری اسلامی باید رای بدهند، همان طوری که مردان حق رای دارند زن‌ها هم حق رای دارند؛همان طوری که مردها باید در امور سیاسی دخالت کنند ن‌ها هم باید دخالت کنند و جامعه را حفظ کنند و در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی همدوش مردان باشند.
یکی دیگر از صحنه های مشارکت فراگیر، مسئله سازندگی همه جانبه کشور است که هیچکس نباید نمی‌تواند تردید کند که بدون حضور فعال بانوان جامعه اسلامی بتواند در این امر توفیق کامل به دست آورد حضرت امام رحمت الله علیه دراین باره می فرماید: همه ملت ایران به خصوص زنان باید آن خراب‌هایی که برای ما گذاشته‌اند را بسازند،زنان شیردل و متعهد همدوش مردان نه عزیز به ساختن ایران عزیز پرداخته، الان که به ساختن خود در علم و فرهنگ پرداخته‌اند،و شما شهر و روستایی را نمی‌یابید که جز آنکه در آنها جمعیت فرهنگی و علمی از زن‌های متحد و بانوان اسلامی ارجمند به وجود آمده است.
یکی دیگر از عرصه‌های حضور اجتماعی که بانوان از نظر دینی وظیفه دارند در آن مشارکت نموده و فعال باشند تلاش در عرصه فرهنگی به معنای وسیع کلمه است. شما می‌دانید که فرهنگ اسلام در این مدت مظلوم بود،این فرهنگ را باید زنده کرد و شما خانم‌ها همان طوری که آقایان مشغول هستند همانطور که مردها در جبهه علمی و فرهنگی مشغول هستند شما هم باید مشغول باشید.
نظارت فعال و متعهدانه بر آنچه ه در جامعه اسلامی می‌گذرد،وظیفه شرعی همه افراد جامعه به خصوص زنان است. باید همه افراد به ویژه زنان در مسائل اجتماعی و سیاسی وارد باشند و ناظر،هم به مجلس ناظر باشند هم به کارهای دولت ناظر باشند و اظهار نظر بکنند.

عفاف و حجاب دژی تسخیر ناپذیر
وضعیتی که در بسیاری از جوامع دامنگیر زنان شده،به این ترتیب است که زنان را به عنوان مشارکت اجتماعی بازیچه دست شهوت رانان زیاده طلب کرده‌اند.
حضرت امام رحمت الله علیه برای مصون ساختن زنان جامعه اسلامی از این خطر توجه خاصی به عفاف و حجاب داشته می‌فرماید: امروزه باید خانم ها وظایف اجتماعی و دینی خودشان راه عمل بکنند و عفت عمومی را حفظ بکنند و روی آن عفت عمومی کارهای اجتماعی و سیاسی را انجام دهند.
وی در جایی دیگر بیان می‌دارد: پاکدامنی و حجاب نشانه آزادگی است و زنان آزاد آنانند که با حیا و پاکدامن باشند، آزادگی خاستگاه و منشا بسیاری از صفات نیک و سلوک پسندیده از جمله حیا و خویشتن داری است.بانوان ایران ثابت کردند که دستخوش این توطئه‌ها نشدند و نمی شوند و ثابت کردند که در دژ محکم عفت و عصمت هستند و جوانان صحیح و برومند و دختران عفیف و متعهد به کشور تقدیم خواهند کرد و هیچ گاه نخواهند در آن راه هایی که قدرت های بزرگ برای تباه کردن این کشور پیش پای آنها گذاشته بودند به آن راه ها نخواهند رفت.