مشارکت در لغت به معنای یا هم شریک شدن، شرکت کردن باهم تعبیر شده است.(۱)

در اصطلاح این واژه به معنای همکاری و حضور یک فرد در اجتماع برای بحث و تصمیم گیری در موضوع پدیده ای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و….است.

به لحاظ اینکه واژه، پسوند سیاسی دارد، حضور در انتخابات و صحنه‌های سیاسی اجتماعی را به ذهن متبادر می‌سازد.

مشارکت سیاسی در پی پروسه ی اجتماعی شدن جوامع و نقش فرد انسان در پدیده‌های سیاسی و لحاظ حضور مردم در اجتماع و امور مدیریتی در سطح کلان آن در ادبیات سیاسی کشورها وارد شده است.

در تاریخ اسلام حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم برای بهره‌برداری از قابلیت و سرمایه اجتماعی مسلمانان بر مبنای حدیث:  « وامرهم شوری بینهم»از نظرات آنها بهره مند و بدین وسیله آنها را در قدرت سیاسی سهیم می کرد.

حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام، مشارکت مردم را پشتوانه ای راهبردی برای عینیت بخشیدن قدرت سیاسی تعبیر نموده است و می فرماید:

« لولا حضور الحاضر و قیام الحجه بوجود الحاضر لالقیت جعلها علی غارب ها».

منظور مولای متقیان امیرالمومنین علی علیه السلام این است: که مشارکت سیاسی مردم حجت را بر حاکمان برای تشکیل حکومت تمام می نماید.

در اندیشه‌های سیاسی مبتنی بر نظرگاه های علوی مشارکت سیاسی ناظر به مقبولیت مردمی اما مشروعیت نیست، مشروعیت آن است که خواستگاه حاکمیت را به خداوند متعال می رساند.

«لا رأی لمن لا یطاع» آن کسی که فرمانش را اجرا نکنند رٱی نخواهد داشت و این مهم همان مشارکت سیاسی است.

هم اینکه الزام در لغت به معنای لازم گردانیدن چیزی است و در اصطلاح یکی از قواعد فقهی است که احکام خاصی بر آن مترتب است.

مشارکت سیاسی فعال و حساس نسبت به سرنوشت خود و جامعه، نه تنها یک حق بلکه یک تکلیف و مطلوب برای عموم مردم و در حقیقت ضرورت آن اجتناب ناپذیر است.

محرک یا انگیزه در مشارکت سیاسی تعلق خاطر به اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی و بر اساس پایگاه و موقعیت اجتماعی افراد متفاوت و ویژگی‌های شخصی افراد شامل اجتماعی بودن، برونگرایی در آن مؤثر است.

در محیط سیاسی محل پرورش ار تربیتی عناصر و گروه‌های سیاسی که نسبت به پدیده‌های سیاسی حساسیت خاصی دارند و سطح پردازش اطلاعات بالا می‌باشد مشارکت سیاسی بخشی از فرایند معرفت و سطح آگاهی افراد است و نسبت به آن انفعال سیاسی وجود ندارد.

انفعال سیاسی در آموزه‌های مبتنی بر این به شدت نکوهش گردیده و در این ارتباط سفارش به حضور در صحنه دفاع از حکومت اسلامی و ارزش‌های دینی شده است.

مهارت مبتنی بر تحلیل قدرت سازماندهی مهارت در سخنرانی خطابه و قدرت به کارگیری منابع و سرمایه اجتماعی از الزامات حاکمان سیاسی برای حضور افراد جامعه در صحنه دفاع از حکومت است.

مشارکت سیاسی بر مبنای ویژگی‌های افراد در اقشار مختلف متفاوت است دانشجویان یک نوع نگاه به مشارکت دارند که نگاهی اقتصادی دارند، علقه خاطر افراد مذهبی پاسخ به اراده های اعتقادی خود است همچنان که اقشار دیگر نیز با اهداف خاصی در صحنه‌های سیاسی حضور پیدا می‌کنند.

در مشارکت سیاسی دو عنصر وجود دارد مشارکت کننده و موضوع مشارکت که بستگی به درجه و سطح اهمیت آنها در جامعه نمود خود را آشکار می سازد و در پاره‌ای از اوقات داوطلبانه برای انتخاب حکام سیاسی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم انجام می‌گیرد و در شکل گیری  سیاست‌های عمومی تاثیرگذار است.

در مشارکت سیاسی عناصر و عواملی تاثیرگذار هستند که پایگاه اجتماعی افراد، میزان درآمد، سطح تحصیلات، جنسیت افراد، علایق مذهبی و دینی، بافت فرهنگی و عقیدتی محل شکل‌گیری ذهن افراد، محیط سیاسی از جمله این عوامل هستند.

آنچه که در بررسی این عوامل می تواند تاثیرگذار و الزام آن را مشخص نماید، تکلیف دینی است که افراد را به حضور در صحنه دفاع از حکومت مکلف می سازد، همچنین الزام عقلی و تأثیر فرد در سرنوشت خود و تعامل افراد در نهادها و سازمان های اجتماعی از جمله این الزامات است.

تشویق به مشارکت بر مبنای آموزش امر به معروف و نهی از منکر همواره مورد توجه مصلحان و اندیشمندان دینی بوده است و باید مورد توجه قرار گیرد، تنها حکومت‌هایی می‌توانند جلوه گر همه ضرورت‌ های اجتماعی باشند که مردم آن ها در خلق پدیده های سیاسی مشارکت داشته باشند.

در شرایط کنونی که نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در دهه پنجم پیروزی خود عدالت و پیشرفت را در سرلوحه حرکت به سوی قله‌های علمی و خلق حماسه دارد در ماست که حرف امام عصر خود را، حضرت امام خامنه‌ای مدظله العالی آویزه گوش سازیم و همراه با سیل خروشان ملت مظلوم و مسلمان در موضوع بیداری اسلامی باشیم.

۱) فرهنگ عمید، انتشارات اشجع، چ دوم، تهران ۱۳۹۰ه.ش