یاسوج (پانا) – یک جامعه شناس و مدرس دانشگاه عنوان کرد مبنای چهارشنبه سوری که در سال‌های اخیر در جامعه برگزار می شود خشونت و آسیب زدن به دیگران و دور کردن افراد از یکدیگر است، باید آیین چهارشنبه سوری به روز شود و با روش جدید و متناسب با نسل جوان به آن ها ارائه شود.

مراسم شب چهارشنبه آخر سال، در گذشته جشن «سور» خوانده می شد و جشنی ملی و مردمی است که به چهارشنبه سوری شهرت دارد، در گذر زمان این مراسم دستخوش تغییراتی شده و خانواده‌‎ها هر سال را با نگرانی به این روز نگاه کرده و از آن یاد می‌کنند. آتش و شادی و رسوم خوب گذشته جای خود را به ترقه و بمب‎‌های دست ساز و رفتارهای پر مخاطره داده است. رفتارهایی که جز زحمت و محنت و رنج و مصدومیت و مرگ، هیچ به دنبال ندارد.

آسیب‎‌های فراوانی که مراسم چهارشنبه سوری در دهه‏ های اخیر به لحاظ روانی و جسمی به همراه داشته، فلسفه برپایی یک آئین سرور را تحت الشعاع قرار داده و همه با نگرانی و دلهره، به این ایام نگاه کنند.

صادق پناهی‌نسب، جامعه شناس و مدرس دانشگاه در گفت و گو با پانا در رابطه با فلسفه این مناسبت، اظهار کرد:« چهارشنبه سوری، یکی از مراسم و جشن ‏های اقوام کهن ایرانی است که از سال‎های دور رواج داشته و نمی توان آن را فقط در مرزهای سرزمینی ایران تعریف کرد، بلکه در خارج از ایران در سرزمین‌های دیگر دایره گستره فرهنگی آن نیز رواج پیدا کرده، در شرق عراق، شمال کردستان، شمال سوریه، شرق ترکیه، داغستان، روسیه، آذربایجان، قفقاز، ارمنستان و بخشی از پاکستان و افغانستان، تاجیکستان و تا غرب چین چهارشنبه سوری برگزار می‌شود.»

این جامعه شناس با بیان اینکه مردم ایران از دوران باستان تا به امروز دنبال دور کردن غم ها، ناراحتی ها و محنت ها از خودشان بودند و با برگزاری آیین ها در پایان سال خود را برای سال نو آماده می‌کردند، گفت:«یکی از این آئین‌های سالانه، چهارشنبه سوری است. با نگاه به چگونگی برپایی این آئین در گذشته که با گردهمایی، برپایی جشن شادی آفرین، برافروختن آتش، پرش از روی آتش، قاشق‌زنی، پخش آجیل مشکل‌گشا، فالگوش و دیگر رسوم همراه بود، مردم ایران به استقبال نوروز می‎‌رفتند.»

پناهی نسب با اشاره به قاشق زنی به عنوان یکی از مهمترین آیین‌های چهارشنبه سوری افزود: «در این آیین دختران و زنانی که آرزو داشتند، یک قاشق و کاسه ای را برمی داشتند و شب در کوچه و پس کوچه ها راه می افتادند و در برابر خانه ها می ایستاند و بی آنکه حرفی بزنند پی در پی قاشق را بر کاسه می زدند. صاحبخانه ها این صدا را می شنیدند و می دانستند این قاشق زنان یک حاجتی دارند و با شیرینی و آجیل از آن‌ها استقبال می کردند و اگر آن قاشق زن چیزی را بدست نمی آورد، نا امید می شد و می گفت آرزوی من در سال نو برآورده نمی شود.»

این مدرس دانشگاه دلیل اینکه آیین‌هایی که در چهارشنبه سوری قدیم اجرا می شد مورد پسند جوانان نیست گفت: «هر دوره ای نظام ارزشی خاص خودش را دارد، امروز نسل جدید، آن آیین قاشق زنی، آن فالگوش ایستادن‌ها و یا آش ابودردا که پدر همه دردهاست و درد را دور می کند را نمی پذیرد.»

وی افزود:« الان نسل جدید بخاطر نوع نگاه و سبک زندگی که دارند نمی خواهند آیین های گذشته را انجام دهند، ولی می توانیم با روش جدید و متناسب با سلایق نسل جدید به آن ها آموزش دهیم. ما می‌توانیم همان آیین مهروزی، همان آیین شاد بودن و در کنار هم بودن را آپدیت کنیم یعنی ما آن شاخص ها و پارامترها که در بحث چهارشنبه سوری وجود دارد را با روش جدید و متناسب با جوانان به آن ها ارائه دهیم.»

این جامعه شناس در پاسخ به اینکه چرا امروزه آن سنت های ساده و آرامش بخش گذشته دیگر وجود ندارند گفت: «ما دچار هنجار شکنی هایی هستیم که این هنجار شکنی ها تار و پود میراث فرهنگی ما را از هم گسسته و آن نگاه فرح بخش، آرامش بخش و خاطره انگیزی که به عنوان یکی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین و مبنایی‌ترین کارکرد‌های چهارشنبه سوری بود را از ما گرفت و تبدیل کرد به یک نگاه هولناک و سوختگی و مرگ شهروندان، به طوری که هر سال که به چهارشنبه آخر سال می‌رسیم به یک نوع وحشت و دغدغه و افسردگی و اضطراب دچار می شویم.»

وی در مورد هیجانات جوانان و اینکه ما نمی توانیم شادی و اشتیاق و شور و ذوق را از جوانان بگیریم اظهار کرد: «یک جوان شاید از سه ماه، چهار ماه قبل آماده چهارشنبه سوری باشد، آماده تخلیه هیجان خودش باشد، جامعه باید این بستر را برای او آماده کند، ولی باید آن را کانالیزه کند که بتواند در قالب همان چهارشنبه‌سوری خودش، نه آن چهارشنبه‌سوری انحرافی که مبتنی بر ناهنجاری، ساختارشکنی، بی رحمی و خشونت است و با ترقه‌بازی و آتش‌زدن وسایل خطرناک در خیابان همراه است. بلکه باید متناسب با واقعیت و اصل چهارشنبه سوری که مبتنی بر نوع دوستی و مهرورزی و عشق و علاقه و باهم بودن و شاد کردن افراد است باشد.»

چهارشنبه سوری که نماد جمع گرایی بود، حالا تبدیل به فردگرایی شده است

این مدرس دانشگاه‌های شیراز و یاسوج همچنین گفت: «دلیل اینکه چهارشنبه سوری که نماد جمع گرایی، عشق و محبت بود، الان به نماد نفرت تبدیل شده است و آن مهر و محبت، کنار هم بودن و با هم خندیدن، جای خود را به ترقه بازی داده است که در چهارشنبه سوری امروزی مبنا، نگاه فردگرایی است و همبستگی انسجام و وحدت جایش را به واگرایی و گسست داده است.»

پناهی نسب با اشاره به اینکه بخشی از آیینی که ما در گذشته داشتیم تحریف شده است بیان کرد: «مثلا جوان های ما ۲۵ بهمن یا ۱۴ فوریه را به عنوان روز ولنتاین بسیار جدی می‌گیرند و مبنای خیلی جالبی برای سبک زندگی و سبک فرهنگ ما ندارد. این در حالی است که در فرهنگ کهن ایرانی ۵ اسفند روز سپندار مزگان است، روزی است که زن و مرد به‌هم عشق می ورزند.»

وی روز سپندار مزگان را در چارچوب ساختار خانواده ایرانی دانست و گفت: «در این روز مردان و زنان کنار هم می نشینند و با مهر به یکدیگر نگاه می کنند، مردان، زنان و دختران را بر تخت شاهی می نشانند و به آنها هدیه می دهند و از آنها فرمانبرداری می‌کنند، می‌بینیم این چقدر فرق دارد. پس در واقع، ما باید بتوانیم آیین ها و واقعیت هایی که در فرهنگ مان است را زنده کنیم.»